Odpady

          Zadania gminy oraz obowiązki właścicieli nieruchomości w zakresie utrzymania czystości i porządku reguluje ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Przepisy ustawy odnoszą się do odpadów komunalnych, przez które należy rozumieć (...) odpady powstające w gospodarstwach domowych, a także odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych (art. 3 ust. l pkt. 4 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach).
          Zgodnie z ustawą o utrzymaniu czystości i porządku Rada Miejska Cieszyna w 2002 r. ustaliła szczegółowe zasady utrzymania czystości i porządku na terenie miasta (uchwała Nr LY/5.28/02 z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie ustalenia szczegółowych zasad utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy Cieszyn).
          Zgodnie z przytoczoną powyżej ustawą i uchwalą właściciele nieruchomości (jak również współwłaściciele, użytkownicy wieczyści oraz jednostki organizacyjne i osoby posiadające nieruchomość w zarządzie lub użytkowaniu, a także inne podmioty władające nieruchomościami) są zobowiązani do zapewnienia utrzymania czystości i porządku m.in. poprzez:
• wyposażenie nieruchomości w urządzenia służące do gromadzenia odpadów komunalnych oraz podłączenie nieruchomości do istniejącej kanalizacji sanitarnej lub, w przypadku gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, wyposażenie nieruchomości w zbiornik bezodpływowy nieczystości ciekłych lub w przydomową oczyszczalnię ścieków bytowych,
• gromadzenie w urządzeniach jak wyżej odpadów komunalnych powstających na terenie nieruchomości,
• usuwanie i unieszkodliwianie odpadów komunalnych,
• oczyszczanie ze śniegu, lodu, błota i innych zanieczyszczeń chodników położonych wzdłuż nieruchomości.

          Właściciele nieruchomości zobowiązani są do zawarcia umowy z przedsiębiorstwem wywozowym posiadającym niezbędne zezwolenia na wywóz odpadów komunalnych (stałych i ciekłych) oraz do przechowywania rachunków za tego typu usługi.
          Głównym usługodawcą w zakresie usuwania odpadów komunalnych na terenie Cieszyna (ich odbioru od właścicieli nieruchomości i dostarczeniu na składowisko lub do innych obiektów unieszkodliwiających lub wykorzystujących odpady) jest Zakład Gospodarki Komunalnej. Ponadto zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie usuwania i transportu odpadów stałych i zanieczyszczeń ciekłych oraz skupu surowców wtórnych na terenie Cieszyna posiada 12 przedsiębiorców (stan nadzień 30.11.2002 r.).
          Szacunkowo Zakład Gospodarki Komunalnej odbiera od mieszkańców ok. 60% wszystkich odpadów komunalnych powstających na terenie Cieszyna i usuwanych zgodnie z ustawą o utrzymaniu czystości i porządku. W ostatnich latach wszystkie firmy zajmujące się wywozem odpadów komunalnych na terenie Cieszyna zbierają łącznie ok. 13 tys. ton odpadów komunalnych rocznie.
          Część odpadów komunalnych (trudna do oszacowania) nie jest usuwana i unieszkodliwiania przez właścicieli nieruchomości zgodnie z przepisami i jest wyrzucana na tzw. dzikie wysypiska odpadów (np. w lasach, w korytach potoków). W celu ograniczenia tego procederu prowadzone są systematyczne kontrole przestrzegania obowiązujących przepisów przez właścicieli nieruchomości.
Odpady komunalne powstające na terenie miasta w ostatnim okresie były składowane głównie na składowiskach:
- w Cieszynie przy ul. Motokrosowej (niewielkie składowisko posiadające wymagane zabezpieczenia przed oddziaływaniem na środowisko, użytkowane w latach 1993-1996: obecnie traktowane jako składowisko awaryjne);
- w Jastrzębiu (wykorzystywane w latach 1996-1998);
- w Knurowie (składowanie odpadów od 1999 r.).
- osadów i odpadów komunalnych w Boguszowicach (oddane do eksploatacji na przełomie 1998 i 1999 roku; aktualnie użytkowane jedynie awaryjnie).
          W przypadku ZGK odpady komunalne odbierane od właścicieli nieruchomości zwożone są na stację przeładunkową w Boguszowicach skąd są transportowane na składowisko w Knurowie. Pozostałe firmy wywozowe dostarczają odpady komunalne na składowiska we własnym zakresie.
          W kwietniu 1997 r. Zakład Gospodarki Komunalnej przeprowadził badanie składu odpadów komunalnych pochodzących ze 150 gospodarstw domowych (badania te wiązały się z opracowywanym w tym okresie Miejskim Programem Segregacji Odpadów Komunalnych). Otrzymane wyniki wykazują duże zróżnicowanie składu morfologicznego odpadów w zależności od rodzaju i charakteru zabudowy oraz sposobu ogrzewania mieszkań i budynków (tabela 18). Były to badania jednorazowe, wykonane dla niewielkiej i najprawdopodobniej mało reprezentatywnej próby gospodarstw domowych, dlatego ich wyniki częściowo odbiegają od wyników podobnych badań i założeń teoretycznych.

Tabela 18.
Skład jakościowy odpadów komunalnych powstających na terenie Cieszyna (na podstawie danych Zakładu Gospodarki Komunalnej w Cieszynie)


Miejski Program Segregacji Odpadów Komunalnych
W 1997 r. został uruchomiony Miejski Program Segregacji Odpadów Komunalnych (MPSOK), zatwierdzony uchwalą Nr XLVI/342/97 Rady Miejskiej w Cieszynie z dnia 15 maja 1997 r. Program ten zakłada tzw. segregację odpadów u źródła, czyli bezpośrednio w gospodarstwach domowych. Gospodarstwa domowe biorące udział w programie otrzymują różnokolorowe worki do gromadzenia w sposób selektywny makulatury, złomu, tworzyw sztucznych, szkła kolorowego i szkła białego. Po zapełnieniu worki te w określone dni są odbierane od mieszkańców i transportowane do tzw. stacji wtórnej selekcji przy stacji przeładunkowej w Boguszowicach. Po dodatkowej segregacji i przygotowaniu, zebrane odpady są sprzedawane jako surowce wtórne lub zagospodarowywane w inny sposób.
          Prowadzona tym systemem selektywna zbiórka odpadów pozwala na łatwą i skuteczną identyfikację oddawanych odpadów, ocenę ich jakości i rzetelności segregacji. Przy opracowywaniu MPSOK wzorowano się na podobnych inicjatywach, skutecznie i efektywnie realizowanych m.in. w Żywcu i okolicznych gminach.
          Przed uruchomieniem programu przygotowano stację wtórnej selekcji przy stacji przeładunkowej, wyposażając ją m.in. w urządzenia do rozdrabniania szkła i tworzyw sztucznych oraz prasę do belowania makulatury.
          W IV kwartale 1997 r. MPSOK był realizowany w 450 gospodarstwach domowych zlokalizowanych w 5 rejonach pilotażowych o zwartej zabudowie jednorodzinnej. W latach 1998-2002 systematycznie rozszerzano zasięg programu oraz zwiększano ilość gospodarstw domowych objętych segregacją. Aktualnie MPSOK obejmuje swym zasięgiem wszystkie gospodarstwa domowe w budynkach jednorodzinnych, ponadto od lipca 2002 r. selektywną zbiórką odpadów komunalnych objęto budynki Spółdzielni Mieszkaniowej „Cieszynianka” na osiedlu Liburnia i osiedlu Podgórze (w miesiącach VII-XII zebrano ogółem 4.672 worków z odpadami segregowanymi).
          Równolegle z rozszerzaniem programu, w rejonach objętych segregacją, „workową”, likwidowano ogólnodostępne punkty gromadzenia odpadów segregowanych wyposażonych w różnokolorowe pojemniki typu PA-1100. Punkty te były organizowane od połowy 1992 r., jednak ten system zbierania odpadów segregowanych był mało efektywny przede wszystkim pod względem jakości zbieranego materiałów i związanych z tym kosztów zbierania, wtórnej selekcji i zagospodarowania odpadów. W 2002 r. punkty te wyposażone były w 21 pojemników znajdujących się w 5 rejonach miasta. Z uwagi na wysokie koszty związane z realizacją programu segregacji, od 1.01.2001 r. została wprowadzona odpłatność za odbiór odpadów segregowanych w wysokości 1,50 zł od worka.

Tabela 19.
Zestawienie ilości worków z odpadami segregowanymi zebranych w ramach Miejskiego Programu Segregacji Odpadów Komunalnych w latach 1997 2002 (na podstawie danych Zakładu Gospodarki Komunalnej w Cieszynie).
*) dotyczy IV kwartału

Tabela 20.
Zestawienie ilości sprzedanych surowców wtórnych zebranych w ramach Miejskiego Programu Segregacji Odpadów Komunalnych w latach 1997 – 2002 (na podstawie danych Zakładu Gospodarki Komunalnej w Cieszynie).

*) dotyczy IV kwartału

Tabela 21.
Zestawienie kosztów realizacji Miejskiego Programu Segregacji Odpadów Komunalnych w latach 1997-2002 (na podstawie danych Zakładu Gospodarki Komunalnej w Cieszynie).

       Jako zysków z realizacji programu nie uwzględniono zmniejszenia kosztów składowania i transportu odpadów komunalnych na składowiska w Jastrzębiu i Knurowie, nie uwzględniono również „oszczędności” miejsca na składowisku odpadów i osadów w Boguszowicach, wynikających z mniejszej ilości składowanych odpadów. Szacunkowo tylko w 2002 roku na składowiska nie trafiło ok. 1.419 m3 odpadów komunalnych, co odpowiada ok. 71 kontenerom (o poj. 20 m3) służącym do transportu odpadów na trasie: stacja przeładunkowa — składowisko odpadów.

       Na terenie Cieszyna prowadzone są ponadto następujące działania w zakresie selektywnego gromadzenia, składowania i unieszkodliwiania odpadów komunalnych:

1. od 1991 r. przeprowadzano co najmniej raz w roku (z reguły w powiązaniu z akcją „Sprzątanie Świata") objazdowe zbiórki odpadów wielkogabarytowych (zbiórki uliczne, tzw. wystawki). Każdorazowo zbierano w ten sposób od kilkudziesięciu do ponad 160 ton odpadów (w 1995 r.). Przy propagowaniu wśród mieszkańców terminu i zakresu zbiórki korzystano z pomocy młodzieży, która roznosiła ulotki bezpośrednio do mieszkań i budynków. Koszt zbiórki objazdowej (w pełni pokrywany przez ZGK) wynosił jednorazowo ok. 40-50 tys. zł. Z uwagi na duże koszty oraz stosunkowo często spotykane wykorzystywanie przez mieszkańców zbiórek do pozbywania się nie tylko odpadów wielkogabarytowych, zrezygnowano z przeprowadzania zbiórek tego typu;
2. w l995 r. ZGK uruchomił przy ul. Łukowej magazyn. do którego mieszkańcy mogą nieodpłatnie oddawać stare meble, lodówki, telewizory itp. Osoby zainteresowane mogą nieodpłatnie pobrać z magazynu przedmioty przydatne do dalszego użytkowania. Pozostałe sprzęty są demontowane i rozkładane na części nadające się do dalszego zagospodarowania np. jako surowce wtórne;
3. w 1998 r. uruchomiono pryzmową kompostowanie odpadów organicznych z terenów zielonych. Do kompostowania odpady zielone mogą dostarczać zarówno administratorzy terenów zielonych, jak i osoby prywatne.
4. w 1996 r. uruchomiono przy ul. Frysztackiej składowiska gruzu oraz ziemi z prac ziemnych.

       Należy także podkreślić, że dużym zagrożeniem dla środowiska są nieczynne dawne wysypiska odpadów komunalnych przy ul. Słowiczej oraz w wyrobisku pocegielnianym przy ul. Kościuszki, a także tzw. mogilnik. czyli miejsce składowania przeterminowanych środków ochrony roślin w Cieszynie Gułdowach.