Szukaj w: Wybierz kategoriďż˝ z ktďż˝rej chcesz wyszukaďż˝, nastďż˝pnie klawiszem Tab przejdďż˝ do pola wyszukiwaniaWszędzieRelacje z imprez / artykuły / komunikatyImprezy nadchodząceKsiążka adresowaZabytkiOgłoszeniaPublikacjeOsobistości Wyszukiwarka, wpisz szukanďż˝ frazďż˝ Przycisk szukaj

„Leopold Jan Szersznik i jego epoka”.

2014-01-20 15:00 - 2014-05-03

O Leopoldzie Janie Szerszniku napisano już, zwłaszcza w ostatnich latach, naprawdę sporo. Goście odwiedzający Książnicę Cieszyńską czy Muzeum Śląska Cieszyńskiego zaraz na wstępie dowiadują się, że był jednym z najwybitniejszych obywateli Cieszyna, i to nie tylko dlatego, że stworzył podwaliny obu tych instytucji. Przed zwiedzającymi rozwija się dalej szeroki wachlarz jego zainteresowań i wymienia liczne i różnorodne zasługi dla miasta. Gościom Książnicy przedstawia się księgozbiór Szersznika jako przykład typowej biblioteki oświeceniowej, podkreślając, że powstała ona w prowincjonalnym miasteczku, z dala od centrów kulturalnych, naukowych i politycznych.

Co to jednak właściwie oznacza? Jakie książki „musiał” posiadać Szersznik w swojej bibliotece, aby zasługiwała na miano oświeceniowej? I na czym polega jego wyjątkowość w tym zakresie? Aby odpowiedzieć na te pytania, należy z jednej strony przypomnieć historię Europy i świata drugiej połowy XVIII i początku XIX wieku, by zobaczyć, w jakich czasach żył Leopold Jan Szersznik, z drugiej zaś – zagłębić się w katalogi jego biblioteki oraz jego własne teksty, by stwierdzić, jak dalece wydarzenia historyczne, zarówno te wielkie, jak i pozornie niewiele znaczące, znalazły odbicie w zawartości jego bibliotecznych zbiorów. Osiemnastowiecznym zwyczajem biblioteka Szersznika podzielona została według dziedzin wiedzy. W podobny sposób postanowiono przedstawić postać i biografię Szersznika, poprzez pryzmat zebranych przez niego książek prezentując różne aspekty życia w jego czasach: wydarzenia historyczno-polityczne, rozwój poszczególnych dziedzin wiedzy, odkrycia naukowe, wynalazki, kulturę i sztukę, a jednocześnie próbując w pozostawionych przez cieszyńskiego uczonego tekstach odnaleźć ślady jego własnych zainteresowań i dokonań.
Epoka Leopolda Jana Szersznika, który żył w latach 1747-1814, to okres wielkich przemian na świecie, i to we wszystkich sferach życia. W swojej bibliotece zgromadził Szersznik najważniejszą literaturę z tego okresu. Odzwierciedlenie znajdują tu zarówno zbrojne konflikty, od wojen śląskich, poprzez wojnę siedmioletnią, aż po wojny napoleońskie, jak i przemiany ustrojowe – te dotyczące bezpośrednio Śląska Cieszyńskiego, w tym przede wszystkim reformy cesarza Józefa II, ale i odleglejsze – podpisanie deklaracji niepodległości i powstanie Stanów Zjednoczonych Ameryki czy rewolucja francuska. W cieszyńskiej bibliotece znajdziemy dzieła filozofów, myślicieli i ideologów Oświecenia, których Szersznik w jednym ze swoich rękopisów spisał jako nieprzyjaciół chrześcijaństwa, a także przełomowe prace przyrodników Linneusza i Buffona, liczne rozprawy z dziedziny nauk ścisłych i techniki. Nie brak tu również dzieł literackich autorstwa współczesnych Szersznikowi twórców, i to tak różnych jak Lessing, Kleist, Goldoni, Krasicki czy Macpherson, a także partytur i librett ówczesnych kompozytorów, takich jak Christoph Wilibald Gluck, Joseph Haydn czy Georg Benda.

Wystawę otwiera odsłaniająca postać Leopolda Jana Szersznika i obrazująca różne sfery jego aktywności prezentacja jego dzieł drukowanych i rękopiśmiennych oraz dokumentów. Najmocniej musiały wpłynąć na życie Szersznika wydarzenia, których sam był świadkiem, w których brał udział lub które bezpośrednio bądź pośrednio go dotyczyły. Pochodzący z pobożnej katolickiej rodziny student kolegiów jezuickich, wreszcie sam jezuita, boleśnie przeżył kasatę Towarzystwa Jezusowego w 1773 roku. Młodzieńcze lata spędzone w tym zakonie uczonych i misjonarzy znalazły odzwierciedlenie w bibliotece Szersznika choćby w opisach misji jezuickich w Azji i Ameryce, ilustrujących jego niespełnione marzenia o dalekich podróżach.
Nie mniej interesujące niż wyłaniający się z książek biblioteki Szersznika obraz świata drugiej połowy XVIII i początków XIX wieku są jego własne refleksje zawarte w rękopiśmiennych tekstach. Bardzo ciekawe są pod tym względem notatki zebrane w dwóch woluminach. Jeden z nich, rękopis zatytułowany Miszellanien von verschiedenen Erfahrungen, Beobachtungen und Bemerkungen zusammen getragen von Leopold Joh. Scherschnick, zawiera 516 notatek, w dużej części wypisów z lektur, dotyczących, zgodnie z tytułem, najróżniejszych spraw – od najbliższych, przyziemnych, dotyczących spraw gospodarskich, poprzez przepisy na różne pożyteczne mikstury, jak farby, sztuczne ognie, środek do usuwania śniedzi, poprzez zapiski z zakresu geometrii, miernictwa, fizyki, chemii, meteorologii, zapiski o treści demograficzno-statystycznej, notatki o różnych zjawiskach przyrodniczych, geograficznych, odkryciach naukowych, nowinkach technicznych, po informacje o nowościach w dziedzinie sztuki wojennej, bitwach i innych znaczących wydarzeniach. Historia Europy i świata ma wśród nich również swoje miejsce. Nie wszystkim wydarzeniom poświęcił Szersznik jednakową uwagę. Mniej znajdujemy tutaj refleksji na temat wydarzeń z okresu jego dzieciństwa i wczesnej młodości, więcej notatek dotyczy wydarzeń z ostatniej ćwierci XVIII i początku XIX wieku. Zainteresowania rewolucją francuską (1789-1799) w jego zapiskach nie widać zbyt wyraźnie, może dlatego, że w roku jej wybuchu miał miejsce wielki pożar Cieszyna, po którym Szersznik zajęty był nadzorem nad odbudową miasta. Zanotował jednak informację o ścięciu 8 maja 1794 r. wybitnego fizyka i chemika Antoine'a Lavoisiera, skazanego na śmierć właściwie tylko za to, że był także poborcą podatkowym. Szersznik umieścił w tym zbiorze także informację o dwunastu uczestnikach tzw. insurekcji wileńskiej, skazanych w 1797 r. za zdradę stanu na karę obcięcia uszu i wyrwanie nozdrzy oraz zsyłkę na Sybir. Karę wprawdzie później złagodzono, odstępując od okaleczenia skazanych, jednak w zapiskach Szersznika na zawsze zachowało się świadectwo okrucieństwa ówczesnego wymiaru sprawiedliwości. Szersznik odnotowywał także daty śmierci różnych osób, między innymi Glucka, Mozarta, Kanta czy cesarza Leopolda.W przypadku trzech pierwszych podkreślił ich talenty, wybitne osiągnięcia w muzyce i filozofii, notatka o śmierci cesarza jest wyjątkowo lakoniczna.

Gdy ogląda się książki zgromadzone przez Leopolda Jana Szersznika i czyta pozostawione przez niego notatki, podziw budzić musi jego znakomita orientacja we współczesnym mu świecie, szerokie horyzonty i rozległość zainteresowań. Zwłaszcza gdy uświadomimy sobie, że przepływ informacji w jego epoce uzależniony był od transportu książek, czasopism i poczty, zaś przyśpieszenie w tym zakresie, dzięki wynalezieniu telegrafu, telefonu i dalszemu rozwojowi techniki, nastąpiło wiele lat po jego śmierci.


Anna Rusnok

Informacje

Miejscowość	Cieszyn
Miejsce	Galeria - Książnica Cieszyńska,ul. Mennicza 48
Organizator	Książnica Cieszyńska - tel: 33 (33) 851 38 40
WWW	kc-cieszyn.pl
Uwagi	21 stycznia 2014 r. mija 200 lat od śmierci ks. Leopolda Jana Szersznika. Z tej okazji Książnica Cieszyńska, chcąc przypomnieć postać i dorobek wybitnego cieszynianina, otwiera wystawę zatytułowaną „Leopold Jan Szersznik i jego epoka”. Wernisaż wystawy odbędzie się w poniedziałek, 20 stycznia o godz. 15.00 w galerii Książnicy Cieszyńskiej. Godzinę później w Sali konferencyjnej Książnicy wszyscy zainteresowani wysłuchać będą mogli poświęconego ks. Leopoldowi Janowi Szersznikowi wykładu prof. AJD, dr. hab. Janusza Spyry pt. „Jezuita w dobie oświecenia”. Następnego dnia, tj. 21 stycznia o godz. 10.00 rozpocznie się robocze seminarium naukowe zatytułowane „Historyk na prowincji w czasach nowożytnych”, współorganizowane przez Wydział Filologiczno-Historyczny Akademii Jana Długosza w Częstochowie oraz Centrum pro hospodářské a sociální dějiny Filozofické fakulty Ostravské univerzity. Podczas seminarium zaprezentowanych zostanie 11 referatów.

---

Urz�d Miejski, Wydzia� Kultury i Promocji Miasta promocja2@um.cieszyn.pl