Dom pogrzebowy na nowym cmentarzu żydowskim,
z prawej nagrobek J. Ph. Gleisingera,
fot. Tomasz Jedzok
Brama wejściowa nowego cmentarza żydowskiego
fot. Tomasz Jedzok
Niezrealizowany projekt domu pogrzebowego, rysunek
A. Jedeka ok. 1906r
(APC, AMC)
Na pocz. XX w. prawie wszystkie kwatery starego cmentarz żydowskiego były już zajęte, koniecznym stało się uruchomienie nowej nekropolii na innym miejscu, gdyż w bezpośredniej bliskości nie było gruntów do nabycia. W 1898 r. gmina wyznaniowa w Cieszynie kupiła stosowny grunt kilkaset metrów powyżej dotychczasowego kirkutu, ale dopiero w 1906 r. rozpoczęto urządzanie nowego cmentarza. Prace zakończono w połowie następnego roku pod kierunkiem znanego cieszyńskiego budowniczego Aloisa Jedeka, który opracował też plan cmentarza. Autorem projektu domu przedpogrzebowego był natomiast słynny architekt z Wiednia, Jakob Gartner, twórca wielu synagog. Przy granicy cmentarza zbudowano też mały budynek zawierający kancelarię cmentarza oraz kostnicę, całość otoczono ogrodzeniem, w części przedniej murem z efektowną bramą wejściową. Powierzchnia cmentarza wynosiła 1,14 hektara, w 1913 r. gmina wyznaniowa zakupiła przylegający kawałek gruntu z przeznaczeniem na przyszłą rozbudowę nekropolii.
Nowy cmentarz żydowski w Cieszynie został dopuszczony do użytkowania w 1907 r., a zawdzięcza powstanie przede wszystkim ówczesnemu prezesowi gminy J. Ph. Glesingerowi. On też był jedną z pierwszych osób pochowanych na nowym kirkucie, zmarł bowiem w 1909 r. Upamiętnia go okazały grobowiec, kryjący także szczątki innych członków jego rodziny. Znajduje się z prawej strony domu przedpogrzebowego, a jest dziełem firmy kamieniarskiej Becke z Morawskiej Ostrawy. Przy bocznym ogrodzeniu zachowały się także dwa większe nagrobki: adwokata Maxa Hüttnera oraz Moritza Fasala (1841-1919), producenta napojów alkoholowych i wody mineralnej, wyróżnionego przez cesarza tytułem dostawcy dworu, zasłużonego działacza komunalnego i społecznego.
Także nowy cmentarz żydowski został zamknięty przez okupantów, ale przetrwał wojnę bez większych zniszczeń. Po wojnie opiekowała się oboma kirkutami Kongregacja Wyznania Mojżeszowego w Cieszynie, ostatnie pochówki miały miejsce na nowym cmentarzu w 60. latach XX w. W 1966 r. prawnym spadkobiercą Kongregacji i właścicielem cmentarzy w Cieszynie została uznana Kongregacja Wyznania Mojżeszowego w Bielsku-Białej, ale mianowany przez nią administrator nie był w stanie zapobiec dewastacji, a przede wszystkim kradzieżom z terenu obu cmentarzy, szczególnie nowego, kamiennych macew, które przerabiano na nowe nagrobki albo wykorzystywano do prac budowlanych. Udało się natomiast przeszkodzić urządzeniu tu przez miasto terenów rekreacyjnych. W 1974 r. wojewoda katowicki wydał decyzję o zamknięciu nowego cmentarza żydowskiego dla celów grzebalnych. W 1986 r. oba cmentarze zostały wpisane przez wojewodę bielsko-bialskiego do rejestru zabytków.
Nowy cmentarz został uporządkowany w 1999 r., dokonano też remontu ogrodzenia i bramy wejściowej. Grożąca zawaleniem kopuła domu przedpogrzebowego została rozebrana, a cały obiekt przekształcony w tzw. trwałą ruinę. Prace sfinansowano dzięki środkom Eduarda J. Phillipsa z Minneapolis oraz Tadeusza J. Dordy, cieszyniaka mieszkającego w Kaliforni.
